Koi Jürisi
Toplumun her kesiminden herkes Koi jürisi olabilir. Koi jürisi olmak için en önemli belirleyiciler arasında Koi’leri gerçekten çok sevmek, Koi’lerle zaman geçirmeyi istemek ve Koi’ler hakkında devamlı bilgi edinmeye çalışmaktadır. Bu konudaki en önemli soruysa “Kim neden Koi jürisi olmak ister?” olabilir.
Bu soru jüri üyelerine sorulduğunda birçok sebep sunulmuştur fakat en önemli sebep herhalde Koi’leri değerlendirme görevinin hobiyi bir adım ileriye taşımasıdır, bu sayede mükemmel güzellikte Koi'ler incelenebilir, ülke içerisindeki birçok gösteride hatta diğer ülkelerde de görevler üstlenilebilir. Koi’ler hakkında daha fazla bilgi edinmek, yeni Koi severlerle tanışmak, diğer insanlarla edinilen bilgiyi paylaşmak ve hobi için katma bir değer yaratmak da jürilere mutluluk veren özelliklerdendir.
İsteyen herkes jüri olabilir fakat önce bazı araştırmalar yapmak gerekmektedir. Jüri olmak isteyen kişi Koi’lerin değerlendirildiği kriterleri, teknikleri, sınıfları, gösteri kurallarını, kılavuzlarını öğrenmelidir çünkü bir gösteride stajyer olarak yer alacak bir jüri hem gösteriyi hem değerlendirme sürecini bilmeli hem de farklı boy ve türdeki Koi’leri hızla tanıyabilmelidir. Bir gönüllü olarak Koi gösterilerinde geçirilen vakit özellikle de ilk değerlendirme ekibinde yapılan çalışmalar (Koi’leri ait oldukları kategorilere göre sınıflandıran ekip), ileride Koi jürisi olabilecek bir kişi için çok değerlidir.
Birleşik Krallıkta bir Koi Jürisi olabilmek için gerekli adımlar:
İlk olarak İngiliz Koi Bakıcıları Topluluğunun Jüri Standartları Komitesi (British Koi Keepers Society (BKKS) Judging Standards Committee (JSC)) Stajyerlik Memuruna yazılı olarak müracaat etmek gerekir. Giriş seminerleri şu an itibariyle bahar aylarında (genellikle Mart veya Nisan) yapılmaktadır. JSC memurları BKKS'nin internet sitesinde bildirilmektedir. Başvuru için yaz aylarında (Mayıs Ekim) hafta sonlarında müsait olmanız gerekmekte ve aynı zamanda seyahat etmenize bir engel olmamalıdır.
BKKS kurallarını, sınıflandırma ve Koi’lerin değerlendirme yöntemlerini bilmeniz gerekmektedir. Bu konuda bilgi edinmek için okumanız gereken kitaplar tavsiye edilecektir. İkinci adım bir JSC staj seminerine katılmaktır. Bu seminerde bilgi seviyenize uygun 3 test yapılacaktır. Önce yukarıda verilen bilgileri birçoğuyla ilgili yazılı bir sınav yapılacak ve bu sınavı Koi’lerin sınıflandırılmasıyla ilgili 30 slayttan oluşan bir test takip edecektir. Son olarak 20 – 25 kişilik gruplarla 3 Koi slaydı kullanılarak bir değerlendirme egzersizi yapılacaktır. Sınavların bitmesinden sonraki gün canlı bir Koi ile eğitim amaçlı bir çalışma gerçekleştirilecektir. Sınavı geçmeniz durumunda, ilk yılındaki bir stajyer jüri olarak yazın beş farklı Koi gösterisinde görevlendirileceksiniz. Bu beş gösteri sırasında gerçek jürilerle beraber çalışıp mümkün olduğunca çok deneyim kazanacaksınız. Gerçek jüri üyeleri gösterilerde her bir gösteri sonunda sergilediğiniz performansı Stajyer Müdürlüğüne raporlayacaktır. Gösterilerin ardından gerçek jürilerle stajyer jüri arasında stajyerin gösterdiği performansın tartışılması cesaretlendirilmektedir.
Stajyer olarak gösterdiğiniz performans her yıl yıllık JSC toplantılarında değerlendirilecektir. Genel olarak bir kişinin gerçek bir jüri olması için iki ila dört yıl geçmektedir. Stajyer olarak geçen süre içerisinde her yıl seminere tekrar katılmanız ve sınavları geçmeniz beklenir. Zaman zaman stajyer jüri olarak gösterilen performansın zayıf olması ve performansın iyileştirilememesi durumunda stajyer jüriden programı bırakması istenebilir.
Bir stajyerin jüri olarak atanmasının ardından, yeni jüri üyesinin takım çalışması yapabileceği, gösteri komitesiyle başarılı bir şekilde iletişim kurabileceği ve eğitim ve liderlik yeteneklerine sahip olduğundan emin olmak için bir deneme süresi belirlenir.
BKKS dünyadaki en kapsamlı jüri eğitim programlarından birisini uygulamaktadır ve bu eğitim programlarının bazı parçaları Amerika ve Güney Afrika’daki eğitim programlarına adapte edilmiştir. JSC üyelerinden her zaman çok üstün bir standardı yakalamaları istenmektedir. Koi’ler ve Koi’lerin değerlendirilme yöntemleri değiştiğinden stajyerler ve jüriler de sürekli olarak bilgi ve becerilerini geliştirmek için çalışmalıdır. Kenichi Kizawa (ZNA Başkan Yardımcısı, 1996) bu durumu mükemmel bir şekilde açıklamaktadır: “Kabul gören bir jüri olarak tanınmak için bir insan uzun yıllar boyunca bir konunun tüm yönlerini incelemeli ve deneyim kazanmalıdır. Bir jüri, bilgisini uzun yıllar boyunca gerçekleştirdiği zorlu ve zahmetli çalışmalardan elde etmelidir; aldığı bilgi bir gecede öğrenilebilecek şekilde olmamalıdır. Bir jüri, araştırmaya hevesli olmalıdır. Jüri gibi saygıdeğer bir mertebeye ulaşan bir kişi sürekli olarak aynı standardı devam ettirmelidir…”
Değerlendirme süreci
Temel Koi değerlendirme süreci dünyanın her yerinde aynıdır. Boy ve türe göre ayrılmış olan Koi’ler beş kritere göre değerlendirilirler:
1. Balığın vücudunun ve yüzgeçlerinin genel şekil ve orantısı (uyumu).
2. Derinin kalitesi (parlaklık, pürüzsüzlük, yumuşak görüntü, vb.).
3. Balığa özgü karakteristikler, örneğin bir Asagi'de (açıklı koyulu bir ağı andıran mavi ve kırmızı desenli Koi) veya Matsuba’da (sarı ve kırmızı Koi) desenlerin parlaklığı.
4. Renklerin kalitesi (örneğin derinliği ve homojenliği), desen (örneğin Koi’ye ne kadar yakıştığı), desenlerin kenarları (örneğin desen kenarlarının ne kadar keskin bittiği) ve desenin dengesi (bir yandan diğer yana ve baştan sona).
5. Bir Koi’nin yarattığı etki; bu kriter yukarıdaki tüm etkilerin duruşu ve Koi’nin genel davranışını kapsamaktadır.
Kararlar genelde jüriler tarafından fikir birliği ile alınır, karar almak için oylama şart olursa ekipte bulunan lider oylamaya karar verir. Stajyerlerden genelde önce verdikleri kararların gerekçeleri istenir ve arkasından yeterince zaman varsa konu ile ilgili Koi hakkında tartışılır, bu eğitim sürecinin önemli bir parçasıdır. Büyük ödüller için spesifik kurallar olmamasına karşın kapalı oylama ile karar verilebilir.
Yukarıdaki standartlara göre her bir boy ve türde kazanan Koi, yarışmanın ikinci turuna geçer. Bu turda her türde Koi farklı boy kategorilerinde birbiriyle yarışır. Daha açıklayıcı olması açısından bir örnek vermek gerekirse yarışmada Boy 3 galipleri Kohaku, Sanke, Utsurimono, Koromo, Tancho, Hikarimoyo vb. türler kendi aralarında yarışırlar. Bu aşamada da daha önce bahsedilen kriterlere dikkat edilir. Bu turun galiplerine “… Boyunda En İyi” ödülü verilir. Bu turun arkasından yarışmanın büyük ödülleri için seçmeler başlar bu büyük ödüller genelde “En İyi Yeni Doğan” (boy 1 ve 2 arasından seçilir), “En İyi Yavru" (boy 3 ve 4 arasından seçilir), “En İyi Yetişkin” (boy 5 arasından seçilir) ve “En İyi Büyük” (boy 6 ve 7 arasından seçilir) olmak üzere birden çok kategoriye ayrılmıştır.
Tüm ödüller içerisindeki en önemlisine “Büyük Şampiyon veya Şampiyonların Şampiyonu" adı verilir (Grand or Supreme Champion) ve bu ödül daha değerlendirme sürecinin başında belirlenir çünkü bu ödülü alan Koi'nin diğer ödülleri de almaması daha adil olarak kabul edilmektedir. Bir Koi Büyük Şampiyon olarak seçildikten sonra herhangi bir başka sınıfta yarışamaz. Yarışmadaki tüm Koi’ler Büyük Şampiyon olabilseler de genellikle daha büyük olanlar bu ödülle ödüllendirilmektedir. Bunun sebebi görsel olarak aynı özelliklere sahip olan iki Koi’den büyük olanının daha güçlü bir etki yaratmasıdır. Desenli Koi’lerin büyük ödüller için daha büyük şansları vardır çünkü değerlendirmelerde birçok yönden puan alırlar.
Yukarıda bahsi geçen ödüller hemen hemen her Koi gösterisinde mevcuttur. Fakat farklı ülke ve toplulukların ilave olarak verdikleri özel ödüller de bulunmaktadır. Bunlara birkaç örnek gösterideki en büyük Koi'ye verilen "Jumbo" ödülü veya “En iyi genç sergici” ödülü veya “En iyi havuz” ödülüdür. Popüler olmaya başlayan ödüllerden birisi de boy gözetmeksizin verilen “Seçilen bir türün en iyi örneği” ödülüdür. Ödüller her yıl değiştirilebilir ve bu sayede örneğin metalik Matsuba’ları şova çekmek için bu konuda bir ödül verilebilir. Genel olarak ilk aşamada küçük ekipler örneğin iki jüri ve bir stajyer Jüri değerlendirme yapar. Sıra daha büyük ödülleri vermeye geldiğinde tüm jüri üyeleri bir araya gelir. Bir gösterideki jüri sayısı birden fazla faktöre göre değişir, bu faktörlerden en önemlisi değerlendirme süresidir. Örneğin bir ekibin birinci tur değerlendirmelerini tamamlaması 100 balığın bulunduğu İngiliz stili bir gösteride üç saat sürer. Gösteride 300 Koi bulunuyorsa değerlendirmeleri gerçekleştirmek için 3 ekip kurabilecek kadar jüri üyesi gerekir.
Koi gösterilerinin geleceği
Japon stili gösterilerin hem Koi’lerin izlenmesi, hem değerlendirilmesi hem de yeni şeyler öğrenilebilmesi konularında daha etkin olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Fakat bu stilin Koi’ler için özellikle de Koi Herpes Virusü (KHV) gibi son derece ölümcül ve kolay yayılan hastalıklar yüzünden tehlike yarattığı da açıktır. Araştırmalar tamamen sağlıklı gözüken Koi’lerin bile bu virüsü taşıyabildiğini göstermektedir.
İngiliz stili gösteriler tüm sorunlarına karşın gelecek için güvenli görünen gösteri çeşididir. Dünya çapında gerçekleştirilen İngiliz stili şovların daha da gelişip yaygınlaşacağı beklenmektedir.
