Koi Değerlendirme Stilleri
Koi gösterileri Japon ve İngiliz stili olmak üzere ikiye ayrılır ve bu stillerin jüri üzerindeki etkisi büyüktür. Japon stili gösterilerde bir boy ve türün tüm Koi’leri sahibi kim olursa olsun aynı havuza yerleştirilir. İngiliz stili bir gösteride her bir Koi sahibinin Koi’leri tek bir havuzda yer alır. Japon stili gösterilerde değerlendirme süreci daha hızlı ve kolaydır çünkü aynı kategoride yer alan tüm Koi’ler bir arada durur. Kazananlar tanımlanarak ikinci ve üçüncü turlar için ayrı havuzlara alınır. Japon stili gösterilerde jüri o anda değerlendirdiği kategoriye odaklanabilmektedir çünkü idari detay bilgiler bir raportör tarafından tutulur ve bir sonraki kategorinin balığını arama sorunu yoktur çünkü zaten birlikte aynı havuzda tutulmaktadır.
Bugünlerde daha popüler olan İngiliz stili şovlarsa çok daha farklıdır. İngiliz stili gösteride en büyük problemlerden birisi her bir kategorideki balığın bulunmasındaki zorluktan kaynaklanmaktadır. Koi’leri değerlendirecek jürinin ellerinde havuz ve Koi’leri tanımlayan listeler yer alır, bu listelerde hangi boyda hangi tür Koi’lerin hangi havuzlarda bulunduğu yazılıdır. Örneğin 20 adet dört numara Kohaku 1, 4, 5, 9, 19, 24, 25, 26 numaralı havuzlarda bulunmaktadır gibi… Büyük bir gösteride geniş bir kare veya dikdörtgen şeklinde dizilmiş 50 havuz yer alabilir. Jüri ve yardımcı ekiplerin değerlendirmeler sırasında ne kadar yürüdükleri hiç ölçülmese de sadece ilk turda potansiyel 91 sınıf (7 boy ve 12 tür) ve ardından gelecek 12 büyük ödül düşünülürse jürinin ne kadar büyük bir işle uğraştığı daha iyi anlaşılabilir. Yarışmaya katılan Koi sayısı çok az değilse genelde her bir tür için havuzların tamamının iki kez dolaşılması gerekmektedir (listeleme ve değerlendirme). Değerlendirme sonuçları birbirine çok yakınsa yeni turlar gerekebilir.
Birinci turda birden fazla ekip olsa bile bir İngiliz tipi gösteride değerlendirmeler son derece yavaş olmaktadır. İngiliz stili Koi gösterileri yapan ülkelerde bu işi kolaylaştırmak için birçok yaratıcı ve yararlı fikir türetilmiştir.
Bunlar arasında:
Her bir Koi’nin gösteriye gelişi ile ilgili bir zaman sınırı koymak.
Her bir havuzun yanında ağlar ve fanuslar bulundurmak bu sayede dezenfekte işlemi süresini azaltmak.
Jüri yaklaşırken küçük Koi’lerin (4 numaraya kadar) yardımcı gönüllüler tarafından fanuslara yerleştirilmiş olmasını sağlamak.
Fanuslara yerleştirilen küçük Koi’lerin yan yana getirilerek değerlendirme işlemini kolaylaştırmak.
Sonuçlar konusundaki idari işleri daha çabuk halledebilmek için her bir jüri ekibine bir raportör atamak.
Bir defada bir boydaki tüm türleri her bir tür için farklı jüri grupları kullanarak değerlendirmek yerine bir defada tek bir türü değerlendirmek. Bu sayede, jüri ekiplerinin birbirlerini beklemeleri gerekmeyeceğinden değerlendirme hızı en üst seviyeye getirilecektir.
Gösteri stili
İlk incelemenin nasıl yapılacağı bir ölçüde gösterinin stiline göre de değişmektedir. Gösteri “İngiliz Stili” veya “Japon Stili” olabilir. Japon stili gösteride farklı kişilerin Koi’leri boy ve türlerine göre bir araya konur (örn. 4 numara Showa’lar bir havuza ve 2 numara Kohaku’lar bir başka havuza). İngiliz stili bir gösteride her bir Koi sahibinin Koileri boy ve türlerine bakılmaksızın kendi balıklarına özel bir havuza yerleştirilir. Japon stili gösteride ilk değerlendirme yapılırken bir havuzdaki balıkların tamamı tanımlanır ve arkasından tüm havuzlar tamamlanana kadar yeni bir havuza geçilir. İngiliz stili gösterideyse ilk değerlendirme işini yapacak ekip havuzlar arasında sürekli olarak dolaşır ve her bir havuzda çalışmaya başlamadan önce ekipmanlarını sterilize eder. İngiliz stili bir gösteride havuzlara verilen numaralar Koi’lerin bulunmasında önemli bir referanstır.
Yıllarca bu iki Koi gösteri stili çok tartışılmıştır. Her iki stilin de birbirine göre avantaj ve dezavantajları bulunur:
Japon Stili Gösterilerin Avantajları,
Bu tarz gösterilerde Koi’ler daha ön plandadır ve ziyaretçiler için daha çekicidir.
Gösteriye daha fazla Koi sahibi iştirak edilebilir.
Giriş ücreti her bir Koi için alındığından daha fazla para toplanılabilir. Japonya’da giriş ücretleri çok yüksektir.
Yarışmaya girişte her bir balık için para alındığından göstericiler yarışmaya sokacakları balıkları daha detaylı olarak değerlendirirler.
Aynı boy ve türde Koi’ler bir araya koyuldukları için jüri ve ziyaretçiler tarafından balıkların birbiriyle kıyaslanarak değerlendirilmesi daha kolaydır.
Türlerine göre ayrılmış olan Koi’ler direkt olarak birbiriyle kıyaslandıklarından Koi türlerinin özellikleri hakkında daha çok bilgi edinilebilmektedir.
Kazananlar belli olduktan sonra her tür ve boyun kazananı birlikte bir havuza konulur ve birbirleriyle kıyaslanmaları kolaylaşır.
Gösteride jüri değerlendirmesi daha kolay, hızlı ve adildir çünkü birbiriyle yarışan Koi’ler yan yanadır ve kıyaslanmaları da daha kolaydır. Hatalar (örneğin değerlendirmeye alınırken unutulan balıklar) daha azdır.
Bu stildeki gösterilerde hangi balıkların ödül aldığı daha ziyaretçiler gösteriye girmeden önce bilinebilmektedir.
Dezavantajları,
- Farklı kişilerin Koi’leri bir araya konduğundan hastalık taşıdığı bilinmeyen bir balık hastalığını diğer balıklara bulaştırabilir.
- Bazı Koi’ler gösteri sırasında başka havuzlara transfer edildiğinden balıkların zarar görmesi veya aşırı stres yaşaması mümkündür.
İngiliz Stili Gösterilerin Avantajları,
- Herkesin kendi balıklarına ait özel bir havuzu olduğundan balıkların birbirine hastalık bulaştırması daha zordur.
- Balıklar gösteri sırasında taşınmadığından ve sadece daha yakından incelemek için Jüri tarafından kepçe içerisinde suyun dışına çıkarıldığından zarar görmeleri daha düşük ihtimaldir.
Dezavantajları;
- Koi’lerin gösterilmesi için havuz başına ücret ödenmektedir, bu da elde edilecek geliri gösteri alanına sığdırabilinecek havuz sayısıyla sınırlandırmaktadır. Giriş ücretlerinin havuz başına alınması yarışmaya girecek balıkların seçimini Japon stiline göre daha özensiz hale getirmektedir.
- Özellikle 50’nin üzerinde havuzun yer aldığı büyük gösterilerde ziyaretçilerin Koi’leri birbiriyle kıyaslaması son derece güç olmaktadır. Koi’leri birbiriyle kıyaslamak daha zor olduğundan yeni bilgilerin edinilmesi daha sınırlıdır.
- Yarışmaya katılacakların sayısı havuz sayısıyla (Koi sahipleri aynı havuzda yer almayı kabul etmezse) havuz sayısı da gösteri alanının sağladığı imkanlarla sınırlanmaktadır.
- Farklı boy ve varyasyonlardaki Koi’lerin birbiriyle tutulması Japon stilinde oluşan dramatik havayı yaşatmamaktadır.
- Değerlendirme süreci zor ve yavaştır ve Koi’lerle ilgili kayıtların ne kadar iyi alındığına çok bağlıdır (örn. hangi Koi’nin hangi havuzda yer aldığının tespit edilmesi). Belli bir tür ve boyda yarışmaya giren bir Koi listelerde yer almıyorsa o Koi bazen hiç bulunamaz bazen de bulunup değerlendirmeye girebilmesi için saatler geçebilir. Bazen belli bir havuzla ilgili kayıtlar yapılmamış olur ve bu durumda değerlendirmeye yeniden başlamak gerekir.
- Ödüllerin sahiplerini bulması çok uzun zaman alır.
- Jürinin değerlendirmesi diğer stile göre daha az adildir. Birbirine çok benzeyen iki Koi’nin değerlendirilmesi eğer Koi’ler gösteri alanında birbirine çok uzaksa son derece zor bir iş haline gelir.
- Değerlendirme için genelde Koi’lerin çok yakından incelenmesi gerekir. Koi’lerin kepçeyle yakalanıp fanuslara alınması son derece yorucu bir iştir. Bir sınıfa ait Koi’ler farklı havuzlarda bulunduğundan kullanılan kepçe ve fanusların her kullanımdan önce dezenfekte edilmesi gerekir. Geniş bir gösteri alanında sürekli olarak bu ağır ekipmanların taşınması zordur.
Bilgi edinme ve değerlendirme açısından incelendiğinde İngiliz stili gösterilerin dezavantajları belirgin bir şekilde göze çarpmaktadır. Tüm bunlara rağmen özellikle son yıllarda ortaya çıkan Koi Herpes Virüsü (KHV) ile Koi’lerin sağlık risklerindeki artış Japon stili gösterilerin 2003 ve 2004 yıllarında Japonya ve Güney Afrika’da daha önce görülmemiş sıklıkta iptal edilmesine yol açmıştır. Anlaşılan odur ki İngiliz stili gösteriler Batı dünyasında yakın gelecekteki en çok kullanılan gösteri stili olacaktır. Bu stil Nicherin raporuna göre Uzak Doğu’da da yakın gelecekte hakim olacak stildir. ZNA All Japan ve All Japan Nishikigoi Promotion Association (Shinkokai) gösterileri gibi binlerce balığın katıldığı gösterilerde bu stilin nasıl işleyeceğini kestirmek zordur.
Birleşik Krallıkta kullanılan tür ve boylar
- Kohaku Sanke Showa Utsurimono Bekko
- Tancho Kin-Gin-Rin (A) Asagi/Shusui Kawarimono
- Koromo Hikarimuji Hikarimoyo Hikari Utsuri
- Boy 1: 10 - 25 cm
- Boy 2: 25 - 35 cm
- Boy 3: 35 - 45 cm
- Boy 4: 45 - 55 cm
- Boy 5: 55 - 65 cm
- Boy 6: 65 - 75 cm
- Boy 7: 75 cm ve üzeri
Not: Farklı ülkelerde farklı tür ve boy kategorileri bulunabilir. Örneğin Japonya’da büyük gösterilerde Koi’ler 5 cm’lik farklara göre havuzlara yerleştirilir. Farklı klasmanlar arasında Goshiki, Kin-Gin-Rin (B), Kujaku and Doitsu yer alabilir.
Bunlardan başka gösteriyi organize edenler tarafından da farklı ödül kategorileri oluşturulabilir (örn. En iyi acemi hobici).